Öz
The aim of the study was to raise awareness and contribute to the literature in the context of evaluating whether individuals with phenylketonuria and their families have a habit of reading labels and awareness related to the concept of nutrition. The study was conducted with 225 volunteers living in Turkey, consisting of PKU or families of individuals with PKU, and the survey questions included in the studies titled “Examination of Label Reading Habits and Nutrition Knowledge Levels of Adult Individuals” and “Examination of Food Label Reading Habits of Individuals with Type 2 Diabetes and the Effect of Label Reading Habits on Food Purchasing Behaviors” were arranged and used according to the purpose of the study. When the awareness of individuals with PKU and their families regarding reading food labels was examined, it was understood that there was a direct proportion between the disease awareness of the individuals in the group and their label reading habits, in line with the study findings. Since no significant relationship was found between the behaviors towards reading label information and the demographic characteristics of the participants, it was concluded that demographic characteristics did not have a direct effect on label reading behaviors. This result is thought to be due to the fact that individuals with PKU are subject to mandatory diet treatment related to the disease, and certain products are supplied via the internet from well-known companies or brands, products and manufacturers have few alternatives, a limited product range, export products are predominant, and products are not easily found. As can be understood from the studies, it is known that various health problems related to health problems can occur in individuals with insufficient nutritional knowledge and who do not have the habit of reading labels, as a result of unhealthy food choices; in these studies, it is observed that sick individuals pay more attention to reading labels than healthy individuals. Since PKU causes irreversible results, it is important for these individuals to pay attention to food labels in order to make the right choices for adequate and balanced nutrition, to gain the habit of reading labels before the disease develops, and to provide the necessary training to create awareness on this issue.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ashraf El-Metwally, Lujane Yousef Al-Ahaidib, Alaa Ayman Sunqurah, et al., (2018). The Prevalence of Phenylketonuria in Arab Countries, Turkey, and Iran: A Systematic Review. BioMed Research International, Article ID 7697210.
- Akbaş, Ş. & Coşkun, H. (2006, Mayıs). Tarhana Üretimi ve Özellikleri Üzerine Bir Değerlendirme. Türkiye 9. Gıda Kongresi, Bolu.
- Akçay, G.A. (2022). Dezavantajlı Bireyler ve Ailelerinin Gündelik Hayatları: Fenilketonürili Aileler Üzerine Bir İnceleme. (Yüksek lisans tezi). T.C. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Konya.
- Akış, M. (2012). Sağlıklı ve Fenilketonürili Çocuklarda Fonksiyonel B12 Vitamin Eksikliğinin Plazma Metilmalonik Asit ve Homosistein Düzeyleri ile Araştırılması. (Yüksek lisans tezi). T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
- Akoğlu, A. & Oruç, M. (2018). “Metabolik Gıda İntoleransları”. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 22(2): 284-295.
- Aktaç, Ş., Akduman, G., Kundakçı, S., Karğın, D. & İçen, H. (2021). “Fenilketonürili Çocukların Beslenme Durum ve Davranışları Üzerine Annelerin Besleme Davranışlarının Etkisi”. Türkiye Çocuk Hast. Derg.15: 174-180.
Öz
Çalışmada fenilketonürili bireyler ile ailelerinin beslenme kavramı ile ilişkili olarak etiket okuma alışkanlığının ve bilincinin olup olmadığının değerlendirilmesi bağlamında bir farkındalık oluşturulması ve literatğre katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Çalışma Türkiye’de yaşayan gönüllü, FKÜ ya da FKÜ’lü bireylerin ailelerinden oluşan 225 kişi ile gerçekleştirilmiş, “Yetişkin Bireylerin Etiket Okuma Alışkanlıklarının ve Beslenme Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi” ve “Tip2 Diyabetli Bireylerin Besin Etiketi Okuma Alışkanlıkları ve Etiket Okuma Alışkanlıklarının Besin Satın Alma Davranışları Üzerine Etkisinin İncelenmesi” adlı çalışmalarda yeralan anket soruları, çalışmanın amacına göre düzenlenerek kullanılmıştır.
FKÜ’lü bireyler ve ailelerinin beslenmeyle ilişkili olarak besin etiketi okuma farkındalıklarına bakıldığında çalışma bulgularıyla uyumlu olarak; gruptaki bireylerin hastalık bilinci ile etiket okuma alışkanlıkları arasında doğru bir orantı olduğu anlaşılmıştır. Etiket bilgilerini okumaya yönelik davranışlar ile katılımcıların demografik özellikleri arasında anlamlı bir ilişki bulunamadığı için, demografik özelliklerin etiket okuma davranışları üzerinde doğrudan bir etkisinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonucun ortaya çıkmasında; FKÜ’lü bireylerin hastalık ilişkili zorunlu diyet tedavisine bağlı olarak belirli ürünlerin internet aracılı bilinen firmadan ya da markalardan temin edilmesi, ürün ve üretici firmaların az sayıda alternatiflerinin olması, kısıtlı ürün yelpazesinin olması, ihraç ürünlerinin ağırlıkta olması, ürünlerin kolay bulunamaması gibi nedenlerin etkili olduğu düşünülmektedir.
Yapılan çalışmalardan da anlaşılacağı üzere beslenme bilgisi eksik olan, etiket okuma alışkanlığına sahip olamayan bireylerde sağlıksız besin seçimi sonucu sağlık problemleriyle ilgili çeşitli rahatsızlıkların ortaya çıkabildiği bilindiğinden; bu çalışmalarda hasta bireylerin sağlıklı bireylere göre etiket okumaya daha fazla dikkat ettikleri görülmektedir.
FKÜ; geri dönüşü mümkün olmayan sonuçlar doğurduğu için bu bireylerin yeterli ve dengeli beslenmeye yönelik doğru tercihler yapabilmeleri adına besin etiketlerine dikkat etmeleri, etiket okuma alışkanlığının bu bireylerce hastalık gelişmeden önce kazanılması ve bu konuda bilincin oluşturulabilmesi için gereken eğitimin verilmesi önemlidir.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
Araştırma izini için Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Etik Kurulu’ndan 29/12/2021 tarih ve E-60263016-050.06.04-112592 numaralı kararı ile izin alınmıştır. Ayrıca Aylin BAYINDIR GÜMÜŞ ile Gamze ÇALIK’ın çalışmalarında bulunan anketlerin kullanım izinleri ve çalışmamızdaki anketlere FKÜ Aile Derneği aracılığıyla katılım sağlayan bireylerin onam izinleri de alınmıştır.
Kaynakça
- Ashraf El-Metwally, Lujane Yousef Al-Ahaidib, Alaa Ayman Sunqurah, et al., (2018). The Prevalence of Phenylketonuria in Arab Countries, Turkey, and Iran: A Systematic Review. BioMed Research International, Article ID 7697210.
- Akbaş, Ş. & Coşkun, H. (2006, Mayıs). Tarhana Üretimi ve Özellikleri Üzerine Bir Değerlendirme. Türkiye 9. Gıda Kongresi, Bolu.
- Akçay, G.A. (2022). Dezavantajlı Bireyler ve Ailelerinin Gündelik Hayatları: Fenilketonürili Aileler Üzerine Bir İnceleme. (Yüksek lisans tezi). T.C. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Konya.
- Akış, M. (2012). Sağlıklı ve Fenilketonürili Çocuklarda Fonksiyonel B12 Vitamin Eksikliğinin Plazma Metilmalonik Asit ve Homosistein Düzeyleri ile Araştırılması. (Yüksek lisans tezi). T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
- Akoğlu, A. & Oruç, M. (2018). “Metabolik Gıda İntoleransları”. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 22(2): 284-295.
- Aktaç, Ş., Akduman, G., Kundakçı, S., Karğın, D. & İçen, H. (2021). “Fenilketonürili Çocukların Beslenme Durum ve Davranışları Üzerine Annelerin Besleme Davranışlarının Etkisi”. Türkiye Çocuk Hast. Derg.15: 174-180.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Gıda Tüketimi |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 10 Temmuz 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 27 Haziran 2025 |
| Kabul Tarihi | 7 Temmuz 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025Cilt: 8 Sayı: 1 |
